福祸相依什么意思

??i v?i danh sách ngu?n tham kh?o th??ng dùng, xem Wikipedia:Danh sách ngu?n ?áng tin c?y.

??i v?i quy ??nh c?a Wikipedia v? ngu?n ?áng tin c?y, xem Wikipedia:Th?ng tin ki?m ch?ng ???c § Ngu?n ?áng tin c?y.

百度 扎实推进以人为核心的新型城镇化，坚持把维护广大人民群众根本利益作为推进工作的出发点和落脚点，让全县人民共享城镇化改革发展成果。

Wikipedia ti?ng Vi?t là m?t bách khoa toàn th? tr?c tuy?n m? ho?t ??ng d?a trên nguyên t?c "nói có sách, mách có ch?ng". Do ?ó, các bài vi?t Wikipedia c?n ???c d?a trên các ngu?n ?áng tin c?y, ??c l?p, ?? xu?t b?n, c?ng nh? ?? c?p ??y ?? ??n t?t c? quan ?i?m ?a s? và thi?u s? ?? ???c ghi nh?n trong các ngu?n ?ó. N?u kh?ng th? tìm th?y ngu?n ?áng tin c?y nào, Wikipedia kh?ng c?n có bài vi?t v? ch? ?? ?ó.

?ay là m?t h??ng d?n v? m?c ?? ?áng tin c?y c?a các lo?i ngu?n khác nhau. Các quy ??nh có liên quan là Wikipedia:Th?ng tin ki?m ch?ng ???c, Wikipedia:Kh?ng ??ng nghiên c?u ch?a c?ng b? c?ng nh? các ràng bu?c ??i v?i ti?u s? c?a ng??i ?ang s?ng. Trong tr??ng h?p h??ng d?n này mau thu?n v?i các quy ??nh v? ngu?n và chú thích ngu?n c?a Wikipedia, quy ??nh s? ???c ?u tiên và các thành viên nên t? tìm cách gi?i quy?t mau thu?n.

Ngu?n ?áng tin c?y là các tài li?u có uy tín ?? ???c xu?t b?n v?i m?t quy trình xu?t b?n ?áng tin c?y; các tác gi? nói chung là ???c coi là ?áng tin t??ng ho?c có uy tín v? ch? ?? ?ang nói t?i. M?t ngu?n ?áng tin c?y ??n ?au còn ph? thu?c ng? c?nh. Quy t?c chung là: càng có nhi?u ng??i tham gia ki?m tra d? ki?n, phan tích các v?n ?? pháp ly và xem xét bài vi?t thì ?n ph?m ?ó càng ?áng tin c?y. Ngu?n c?n tr?c ti?p h? tr? th?ng tin ???c trình bày trong bài và c?n t??ng ?ng v?i các kh?ng ??nh ???c ??a ra trong bài.

T?ng quan

Bài vi?t trên Wikipedia c?n d?a vào các ngu?n ?? xu?t b?n, ??c l?p, ?áng tin c?y, có uy tín v? ?? chính xác c?ng nh? uy tín trong vi?c xác minh d? ki?n. Các thành viên Wikipedia ch? ???c phép thu?t l?i quan ?i?m c?a tác gi? ?áng tin c?y, kh?ng ph?i quan ?i?m cá nhan. D??i ?ay là ví d? v? m?t s? d?ng ngu?n ?áng tin c?y và các v?n ?? v? ?? tin c?y c?a ngu?n, kh?ng ph?i danh sách ??y ??. Vi?c ch?n ngu?n nh? th? nào cho ?úng lu?n ph? thu?c vào ng? c?nh. ???ng nhiên kinh nghi?m (common sense) và phán ?oán c?a biên t?p viên c?ng là m?t ph?n kh?ng th? thi?u.

??nh ngh?a ngu?n

Khi d?n ngu?n trên Wikipedia, t? "ngu?n" có ba ngh?a:

• B?n than tác ph?m (bài báo, cu?n sách)
• Tác gi? c?a tác ph?m (nhà v?n, nhà báo)
• Nhà xu?t b?n c?a tác ph?m (ví d? B? Khoa h?c và C?ng ngh? Vi?t Nam)

Y?u t? nào ? trên c?ng có th? ?nh h??ng ??n ?? tin c?y c?a ngu?n. Ngu?n ?áng tin c?y có th? là tài li?u ?? xu?t b?n qua m?t quy trình xu?t b?n uy tín, tác gi? ???c coi là ng??i có th?m quy?n trong l?nh v?c ?ó, ho?c c? hai. Và các tiêu chí này nên h?p ly.

??nh ngh?a xu?t b?n

Thu?t ng? "xu?t b?n" th??ng dùng ?? ch? tài li?u, v?n b?n d?ng in gi?y truy?n th?ng hay tr?c tuy?n. T?p tin am thanh, video, s?n ph?m ?a ph??ng ti?n ???c ghi l?i r?i ???c m?t bên uy tín phát sóng, phát tán ho?c l?u tr? c?ng có th? ???c coi là ngu?n ?áng tin c?y. Các s?n ph?m truy?n th?ng này ph?i ???c m?t ngu?n ?áng tin c?y t?o ra r?i ???c d?n ngu?n ?úng cách trong bài và ph?i t?n t?i m?t b?n sao l?u tr? c?a s?n ph?m ?ó. B?n sao l?u tr? ?ó kh?ng nh?t thi?t ph?i truy c?p ???c qua Internet.

Ng? c?nh

?? tin c?y c?a ngu?n c?ng ph? thu?c vào ng? c?nh. Ph?i xem xét c?n th?n m?i ngu?n ?? ?ánh giá xem ngu?n ?ó có ?áng tin c?y và là ngu?n d?n thích h?p cho n?i dung ?ó hay kh?ng. Th??ng thì càng nhi?u ng??i tham gia xác minh d? ki?n, phan tích v?n ?? pháp ly và soi xét cách hành v?n thì ?n ph?m ?ó s? càng ?áng tin c?y. Các ngu?n ph?i tr?c ti?p h? tr? cho th?ng tin theo ?úng cách th?ng tin ???c trình bày trong bài.

Th?i gian

??c bi?t trong l?nh v?c khoa h?c và h?c thu?t, các ngu?n t? x?a có th? kh?ng còn chính xác vì ng??i ta khám phá ra cái m?i, ngh? ra gi? thuy?t m?i ho?c thay t? v?ng. Trong chính tr? và th?i trang, ?i?u lu?t m?i ho?c xu h??ng m?i s? khi?n nhi?u th?ng tin c? h?t giá tr?. Nh? ki?m tra các ngu?n c? mà ch?a ???c thay th?, ??c bi?t khi l?nh v?c ?ó xu?t hi?n khám phá m?i ho?c có các b??c ti?n phát tri?n m?i trong vài n?m qua. Trong y h?c thì th??ng ?u tiên các ngu?n m?i.

Ngu?n quá m?i kh?ng th? dùng trong bài vi?t Wikipedia bao g?m b?n tin nóng (các b?n thu?t l?i sau này s? chính xác và bao quát h?n), ngu?n s? c?p nh?m h? b? m?t ??ng thu?n ?? ???c ch?p nh?n t? lau trong c?ng ??ng ho?c nh?m gi?i thi?u m?t khám phá m?i (nh?ng ví d? nh? nghiên c?u ?ang mu?n tái thi?t l?i khám phá ?ó, ho?c bài ?ánh giá các ph??ng pháp dùng trong khám phá ?ó là các ngu?n dùng ???c).

V?i s? ki?n l?ch s?, b?n t??ng trình và báo cáo t? x?a (g?n v?i lúc s? ki?n x?y ra nh?ng kh?ng quá g?n nh? tin nóng) thì mang n?i dung chi ti?t, c?ng ch?a b? sao chép và tóm t?t l?i qua nhi?u l?n nh? các b?n thu?t l?i sau này. Nh?ng ngu?n th? c?p và ngu?n h?ng ba sau này thì s? t?ng h?p ???c nhi?u d? ki?n t? các ngu?n s? c?p khác nhau, hòa gi?i ???c mau thu?n tr??c ?ó, áp d?ng ki?n th?c hi?n ??i ?? gi?i thích m?i th? m?t cách chính xác mà lúc tr??c ch?a làm ???c, c?ng nh? gi? thái ?? trung l?p h?n do ngu?n x?a có th? ???c vi?t ngay t?i th?i ?i?m mau thu?n ho?c g?n v?i th?i ?i?m x?y ra mau thu?n.

Dù m?i hay c? thì ngu?n nào c?ng có th? b? ch? ngh?a g?n ?ay ?nh h??ng. Khi ?ó, c?n biên t?p c?n th?n ?? bài vi?t bách khoa ???c can b?ng.

Lo?i ngu?n

Hàn lam h?c thu?t

Xem thêm th?ng tin: Wikipedia:Th?ng tin ki?m ch?ng ???c § Ngu?n ?áng tin c?y

• C? g?ng d?a vào càng nhi?u ngu?n th? c?p càng t?t. Ví d?, báo cáo khoa h?c ?ánh giá m?t c?ng trình nghiên c?u, bài phê bình, ?ánh giá, tài li?u chuyên kh?o, sách giáo khoa ??i h?c. Các ngu?n này ??u t?t h?n c?ng trình nghiên c?u s? c?p. Khi s? d?ng ngu?n s? c?p, ph?i h?t s?c c?n th?n: ng??i vi?t kh?ng nên t? suy lu?n n?i dung t? ngu?n s? c?p. Xem Wikipedia:Kh?ng ??ng nghiên c?u ch?a ???c c?ng b? và Wikipedia:Thái ?? trung l?p.
• Bài báo, sách, tài li?u chuyên kh?o ho?c c?ng trình nghiên c?u ?? ???c các h?c gi? th?m ??nh ???c coi là ?áng tin c?y. Các tài li?u này có th? ???c xu?t b?n b?i các ngu?n ?? qua th?m ??nh có uy tín ho?c b?i nhà xu?t b?n hàn lam có uy tín.
• Có th? dùng lu?n án t?t nghi?p ti?n s? ho?c các bài lu?n vi?t trong ch??ng trình h?c v? ti?n s? nh?ng nên c?n tr?ng vì ?ay th??ng là ngu?n s? c?p (có th? m??n t? th? vi?n ho?c l?y ? ProQuest). Nhi?u bài lu?n ?? qua th?m ??nh, nh?ng nhi?u bài lu?n khác thì ch?a. T?t nh?t nên dùng các bài lu?n ?? ???c sách v? l?y làm ngu?n, ???c chuyên gia có chuyên m?n giám sát ho?c ?? ???c các bên ??c l?p ?ánh giá. Lu?n án ?ang vi?t ch?a qua th?m ??nh thì kh?ng ???c coi là "?? xu?t b?n" nên kh?ng ph?i là ngu?n ?áng tin c?y. N?u sau này lu?n án ???c xu?t b?n thành tài li?u chuyên kh?o hàn lam ho?c bài báo trên t?p chí hàn lam ?? ???c ng??i trong ngành bình duy?t thì ?ay s? là ngu?n m?nh h?n các lu?n án v?a c?ng b?. Các bài lu?n vi?t trong ch??ng trình h?c th?c s? và lu?n v?n t?t nghi?p th?c s? ch? ?áng tin c?y khi ?? ???c ch?ng minh là có m?c ?? ?nh h??ng ?áng k? trong gi?i hàn lam.
• Tài li?u càng ???c bàn t?i nhi?u trong gi?i hàn lam chính th?ng thì càng uy tín. V?i tài li?u ti?ng Anh, có th? ki?m tra s? l?n tài li?u ?ó ?? ???c d?n làm ngu?n trong các c?ng trình khoa h?c b?ng ch? s? d?n ngu?n (citation index) ho?c các danh sách nh? Directory of Open Access Journals (Th? m?c t?p san truy c?p m?). Bài báo khoa h?c nào n?m ngoài các c? s? d? li?u có th? kh?ng ???c bàn t?i nhi?u trong gi?i hàn lam chính th?ng. Còn vi?c có th? s? d?ng các bài báo ?ó làm ngu?n cho bài bách khoa hay kh?ng tùy thu?c vào ng? c?nh.
• Các nghiên c?u bi?t l?p th??ng ???c coi là mang tính t?m th?i. K?t qu? nghiên c?u có th? tr? nên h?t giá tr? khi sau này xu?t hi?n các nghiên c?u m?i h?n. Kh?ng nên dùng ngu?n s? c?p n?u có t?n t?i ngu?n th? c?p c?ng vi?t v? n?i dung ?ó. ?? kh? tín c?a m?t nghiên c?u ??n (single study) ph? thu?c vào l?nh v?c. Tránh nh?n m?nh thiên v? m?t bên khi s? d?ng nghiên c?u ??n trong các l?nh v?c ?ó. Nghiên c?u thu?c các l?nh v?c ph?c t?p và tr?u t??ng (ch?ng h?n nh? y h?c) th??ng ít mang tính ch?c ch?n h?n và nên tránh. ?u tiên dùng các ngu?n th? c?p nh? phan tích t?ng h?p, sách giáo khoa ??i h?c và các bài phê bình hàn lam.

C? quan th?ng t?n báo chí

Xem thêm th?ng tin: Wikipedia:Th?ng tin ki?m ch?ng ???c và Wikipedia:Ti?u s? ng??i ?ang s?ng

• Có th? dùng tài li?u t? các c? quan th?ng t?n báo chí chính th?ng. Các ngu?n báo chí th??ng ch?a c? d? ki?n và quan ?i?m, c?n r?t c?n th?n ?? phan bi?t gi?a hai ?i?u này. Các n?i dung quan ?i?m ch? ?áng tin c?y cho các kh?ng ??nh v? quan ?i?m c?a tác gi?, kh?ng ph?i cho các kh?ng ??nh v? d? ki?n. Tin t?c t? các h?ng tin có uy tín th??ng ???c coi là ?áng tin c?y cho các kh?ng ??nh d? ki?n (dù th?nh tho?ng có th? t?n t?i sai sót), ch?ng h?n nh? The Washington Post c?a M?, The Times c?a Anh. Tin t?c t? các outlet ít n?i h?n thì ?? kh? tín c?ng kém h?n. Nhi?u t? báo c?ng in l?i tin t?c t? các h?ng th?ng t?n x? mà có th? ch?u trách nhi?m cho ?? chính xác nh? Reuters, Interfax, Agence France-Presse, United Press International và h?ng tin Associated Press. Trong tr??ng h?p ?ó nên ghi nh?n c? th?ng t?n x? l?n tên t? báo trong chú thích ngu?n g?c.
• Khi ??a quan ?i?m cá nhan vào bài bách khoa, ghi r? danh tính tác gi? s? giúp xác ??nh ?? kh? tín c?a th?ng tin ?ó. Quan ?i?m c?a chuyên gia và ng??i có chuyên m?n, th?m quy?n s? ?áng tin c?y h?n, c?ng nh? có th? ???c dùng làm ngu?n khi c?n ph?i ph?n ánh m?t quan ?i?m có t?m quan tr?ng. N?u tuyên b? ?ó kh?ng ph?i do c? quan có th?m quy?n ??a ra, c?n ghi th?ng tên tác gi? th?t r? ràng ngay trong bài và ??ng trình bày nh? th? ?ó là m?t d? ki?n th?t ?? x?y ra. Bài phê bình sách, phim ?nh, tác ph?m ngh? thu?t... có th? là quan ?i?m, b?n tóm t?t ho?c bài nghiên c?u hàn lam.
• V?i các ch? ?? hàn lam h?c thu?t, ngu?n hàn lam h?c thu?t ho?c m?nh t??ng t? nh? hàn lam s? t?t h?n ngu?n báo chí.
• Vi?c t??ng thu?t tin ??n ít có giá tr? bách khoa, nh?ng trong vài tr??ng h?p thì có th? ch?p nh?n th?ng tin ki?m ch?ng ???c mà thu?t v? tin ??n ?ó (th??ng ch? dành cho các tin ??n n?i tr?i). Wikipedia kh?ng ph?i là n?i ?? ??ng t?i các chuy?n phi?m, chuy?n mách l?o, hóng h?t, chuy?n bàn tán, tin ??n.
• Kh?ng d?n ngu?n các bài báo ?? dùng chính Wikipedia làm ngu?n.
• Khi b? sung các n?i dung gay tranh c?i v? ti?u s? ng??i ?ang s?ng t? các c? quan báo chí, ch? nên s? d?ng n?i dung t? nh?ng c? quan báo chí ch?t l??ng cao.

Ngu?n th??ng m?i ?i?n t?

Quy ??nh v? liên k?t ngoài c?a Wikipedia nghiêm c?m vi?c d?n link ??n các trang web bán hàng. Nh?ng ví d?, trong tr??ng h?p ch? th? bài vi?t là m?t cu?n sách hay m?t album nh?c thì biên t?p viên ???c phép d?n ngu?n b?ng trang th??ng m?i ?i?n t? c?a m?t trang web bán sách ho?c trang web stream nh?c tr?c tuy?n, m?c ?ích là ?? xác minh s? t?n t?i, nhan ?? c?a ch? th? ?ó c?ng nh? th?i l??ng các bài nh?c hay t?ng s? trang sách. N?u ???c, nên thay các ngu?n th??ng m?i ?i?n t? b?ng nh?ng ngu?n m?nh h?n, trung l?p h?n, ch?ng h?n nh? ngu?n báo chí ho?c hàn lam.
Tránh ??a danh sách x?p h?ng c?ng nh? th? t? x?p h?ng c?a trang web bán hàng (ví d? danh sách m?t hàng bán ch?y nh?t trên Amazon) vào bài vi?t Wikipedia vì:

1. D? ki?n, s? li?u trong ngu?n s? kh?ng c? ??nh theo th?i gian.
2. N?u kh?ng có m?t bên th? ba xác nh?n tính thích ?áng c?a b?ng x?p h?ng này, ch? có chính trang web bán hàng ?ó thì ?ay là ngu?n t? xu?t b?n và th? t? x?p h?ng này kh?ng có ?? s?c n?ng ?? ???c n?m trong m?t bài vi?t bách khoa.

Ngu?n ch?a quan ?i?m ch? quan

Bài vi?t bách khoa trên Wikipedia ph?i gi? thái ?? trung l?p, nh?ng ngu?n thì kh?ng nh?t thi?t. Có th? dùng ngu?n thiên v? ?? trình bày các quan ?i?m khác nhau v? cùng m?t ch? th?. Ta th??ng th?y ngu?n ch?a quan ?i?m ch? quan trong các l?nh v?c chính tr?, tài chính, t?n giáo, tri?t h?c ho?c tín ng??ng. Có th? dùng lo?i ngu?n này trong các ng? c?nh phù h?p. Biên t?p viên ph?i ki?m tra xem ngu?n có uy tín kh?ng (ví d?, có ban biên t?p phê duy?t n?i dung kh?ng, có uy tín trong vi?c xác minh d? ki?n kh?ng, có liên h? quá m?t thi?t ??n ch? th? trong bài hay kh?ng). Khi dùng, nên ?? tên ngu?n hay ?? tên tác gi? ngay trong cau v?n, ví d? "vi?t cho báo The Washington Post, cay bút A cho r?ng..." ho?c "nhà phê bình Roger Ebert nh?n xét...".

Ngu?n ?áng nghi

• Ngu?n ?áng nghi là ngu?n có ti?ng x?u trong vi?c xác minh d? ki?n ho?c kh?ng có ban biên t?p. ?ó th??ng là trang web ho?c ?n ph?m có ti?ng là có quan ?i?m c?c ?oan, mang tính qu?ng cáo, tuyên truy?n, ho?c vi?t bài d?a trên các tin ??n, tin gi? c?ng nh? quan ?i?m cá nhan. Kh?ng nên d?n lo?i ngu?n này cho các tuyên b? gay tranh c?i v? các bên th? ba (bao g?m tuyên b? ch?ng l?i các t? ch?c, ng??i ?ang s?ng ho?c ?? qua ??i, c?ng nh? các th?c th? m?p m?). Ch? ???c phép s? d?ng lo?i ngu?n này m?t cách r?t h?n ch?.
• Wikipedia th??ng kh?ng ch?p nh?n ngu?n ch?a n?i dung ???c tài tr?, vì n?i dung này ???c nhà tài tr? tr? ti?n và th??ng kh?ng th?ng qua m?t quy trình xét duy?t truy?n th?ng. Các ?n ph?m uy tín s? ghi chú r? trong ?n ph?m c?a mình bài vi?t nào ???c tài tr? còn bài vi?t nào thì kh?ng. Ngu?n nào kh?ng phan ??nh r?ch ròi gi?a n?i dung ???c tài tr? và n?i dung bình th??ng thì c?ng ?áng nghi v?n.

Ngu?n t? xu?t b?n

Xem thêm th?ng tin: Wikipedia:Th?ng tin ki?m ch?ng ???c § Ngu?n t? xu?t b?n

B?t c? ai c?ng có th? t?o m?t trang web cá nhan ho?c b? ti?n ra xu?t b?n m?t cu?n sách, r?i t? nh?n là chuyên gia trong m?t l?nh v?c nào ?ó. Do ?ó, Wikipedia kh?ng ch?p nh?n ph?n l?n các ngu?n t? xu?t b?n. Trong ?ó có sách t? xu?t b?n, b?n tin, trang web cá nhan, trang cá nhan trên m?ng x? h?i, các bài tweet, bài ??ng trên di?n ?àn tr?c tuy?n, và các ngu?n t??ng t?.

N?i dung do ng??i dùng t?i lên

• Wikipedia kh?ng ch?p nh?n nh?ng trang web mà ph?n l?n n?i dung là do ng??i dùng t?i lên. Trong ?ó có trang web cá nhan; blog; tr?i n?i dung; di?n ?àn tr?c tuy?n; các trang m?ng x? h?i nh? X, Facebook, YouTube, Tumblr, Instagram, Reddit, IMDb, TikTok,...; các trang th??ng m?i ?i?n t? nh? Amazon, eBay, Alibaba, Shopee, Lazada, Tiki,...; cùng nh?ng trang web t??ng t? do t?p th? t? t?o. ??i v?i tr??ng h?p là tài kho?n chính th?c c?a ng??i n?i ti?ng và t? ch?c trên m?ng x? h?i (hay còn g?i là ch? th?), xem ph?n bên d??i.
• Có th? dùng h? th?ng t?ng h?p k?t qu? ?ánh giá (nh? Rotten Tomatoes ho?c Metacritic) nh?ng kh?ng ???c dùng rating c?a khán gi? mà d?a trên các bài ?ánh giá này.
• Kh?ng dùng các n?i dung trên các d? án wiki, bao g?m c? Wikipedia, ?? làm ngu?n. Tuy nhiên, b?n có th? tái s? d?ng th?ng tin ?i kèm v?i chú thích tham kh?o ?áng tin c?y t? các bài vi?t trên nh?ng d? án ?ó.

Ngu?n t? xu?t b?n và ngu?n ?áng nghi cho n?i dung v? chính các ngu?n này

N?i dung t? các ngu?n t? xu?t b?n và các ngu?n kh?ng ?áng tin c?y khác có th? ???c dùng làm ngu?n d?n ch?ng cho các th?ng tin v? chính các ngu?n ?ó, ??c bi?t khi chúng là ch? th? c?a bài vi?t, v?i các ?i?u ki?n:

1. N?i dung ?ó kh?ng v? l?i và c?ng kh?ng ph?i là m?t tuyên b? ??c bi?t.
2. Kh?ng ch?a tuyên b? v? các bên th? ba (nhan v?t, t? ch?c ho?c th?c th? nào ?ó).
3. Kh?ng ch?a tuyên b? v? các s? ki?n mà kh?ng tr?c ti?p liên quan ??n ch? th?.
4. Kh?ng c?n ph?i nghi ng? v? vi?c ai là ng??i vi?t n?i dung này.
5. ?ó kh?ng ph?i là ngu?n ch? ??o c?a bài vi?t.

Các yêu c?u này c?ng áp d?ng cho các trang m?ng x? h?i và th??ng m?i ?i?n t?. Vi?c s? d?ng lo?i ngu?n này nên ???c ti?t ch?, ph?n l?n n?i dung bài v?n ph?i d?n ch?ng t? các ngu?n ??c l?p.

Ngu?n c?c ?oan và ch?a quan ?i?m thi?u s?

Trang chi ti?t: Wikipedia:Th?ng tin ki?m ch?ng ???c § Ngu?n ?áng nghi

Xem thêm th?ng tin: Wikipedia:Thuy?t c?c ?oan

??i v?i các t? ch?c và cá nhan th? hi?n các quan ?i?m ???c th?a nh?n r?ng r?i là c?c ?oan, ch? nên s? d?ng các ngu?n này khi ph?i trình bày th?ng tin v? chính h? và trong các bài vi?t v? chính h? ho?c các ho?t ??ng c?a h?; m?i th?ng tin s? d?ng ??u ph?i liên quan tr?c ti?p t?i ch? th?. Kh?ng nên d?n ngu?n này cho các n?i dung gay tranh c?i, tuyên b? v? các bên th? ba, tr? khi các tuyên b? này ?? ???c xu?t b?n b?i các ngu?n uy tín. ?ay kh?ng nên là ngu?n ch? ??o c?a bài vi?t.

??i v?i các t? ch?c và cá nhan qu?ng bá các h?c thuy?t ???c ?a s? xem là fringe theory (ngh?a là các quan ?i?m thi?u s?, ??i l?p v?i quan ?i?m chính th?ng trong l?nh v?c ?ó), ch?ng h?n nh? m?t vài hình th?c ph? nh?n l?ch s? ho?c ng?y khoa h?c, ch? nên dùng các ngu?n này cho các n?i dung v? chính h?, ho?c ?? b? sung chi ti?t cho các quan ?i?m c?a nh?ng ng??i ?? x??ng ch? ?? (nh?ng ph?i ghi r? ràng v? tác gi? và m?c ?? thi?u s?). Khi nói ??n nh?ng ngu?n này, kh?ng ???c làm ?nh h??ng x?u ??n miêu t? v? quan ?i?m chính th?ng, kh?ng ???c dùng các ngu?n này ?? miêu t? quan ?i?m chính th?ng hay ?? miêu t? ?ánh giá v? chính các h?c thuy?t thi?u s? này. Khi s? d?ng các ngu?n này, ph?i tìm ???c các ngu?n chính l?u ?áng tin c?y ?? có th? miêu t? và trình bày v? b?t ??ng m?t cách c?ng b?ng, trình bày ???c quan ?i?m chính th?ng là quan ?i?m ?a s?, còn thuy?t này ch? là quan ?i?m thi?u s?.

M?c ?? ?áng tin c?y trong các ng? c?nh c? th?

Ti?u s? ng??i ?ang s?ng

Trang chi ti?t: Wikipedia:Ti?u s? ng??i ?ang s?ng § Ngu?n

Vì các ly do pháp ly và ?? c?ng b?ng, biên t?p viên c?n ??c bi?t c?n th?n khi vi?t các n?i dung ti?u s? v? ng??i ?ang s?ng. H?y l?p t?c lo?i b? nh?ng n?i dung gay tranh c?i nh?ng kh?ng có ngu?n g?c ho?c d?n ngu?n kh?ng ??t, và ??ng chuy?n nó ra trang th?o lu?n. ?i?u này áp d?ng cho t?t c? các n?i dung liên quan ??n ng??i ?ang s?ng t?i b?t c? trang nào trong b?t c? kh?ng gian tên nào ch? kh?ng ch? trong kh?ng gian tên c?a các m?c t?.

Ngu?n s? c?p, ngu?n th? c?p, và ngu?n h?ng ba

Trang chi ti?t: Wikipedia:Kh?ng ??ng nghiên c?u ch?a c?ng b? § Ngu?n s? c?p, ngu?n th? c?p, và ngu?n h?ng ba

Ngu?n s? c?p là bài vi?t/t??ng trình v? m?t ch? ?? mà tác gi? chính là các nhan v?t quan tr?ng c?a ch? ?? ?ó. Có th? s? d?ng ngu?n s? c?p nh? ch? nên gi?i h?n trong các n?i dung thu?n túy miêu t? v? ch? ?? ho?c các khái ni?m c?t l?i c?a ch? ??. Kh?ng nên dùng ngu?n s? c?p cho các gi?i thích ho?c ?ánh giá; thay vào ?ó, h?y dùng các gi?i thích và ?ánh giá t? các ngu?n th? c?p ?áng tin c?y. Các ngu?n h?ng ba là các b?n trích y?u (compendium), t? ?i?n bách khoa, sách giáo khoa, giáo trình, và các ngu?n mang tính tóm t?t khác. Có th? dùng lo?i ngu?n này cho các n?i dung tóm t?t, t?ng quan, nh?ng kh?ng nên dùng thay cho các ngu?n th? c?p khi vi?t v? các bàn lu?n chi ti?t.

Các kh?ng ??nh v? ??ng thu?n

Các kh?ng ??nh v? s? ??ng thu?n ph?i ???c d?n ngu?n. Kh?ng ??nh r?ng t?t c? hay h?u h?t các nhà khoa h?c, h?c gi?, ho?c các nhà ch?c trách cùng có m?t quan ?i?m c?n ???c d?n t? m?t ngu?n ?áng tin c?y. N?u kh?ng, các quan ?i?m c?n ???c ghi là c?a m?t s? ngu?n c? th? ???c nêu tên.

???c s? d?ng b?i các ngu?n khác

Khi tìm c?n c?, tích c?c ho?c tiêu c?c, v? m?c ?? ?áng tin c?y và danh ti?ng c?a m?t ngu?n, ta có th? xem xét xem ngu?n ?ó ???c các ngu?n ?áng tin c?y và có ch?t l??ng cao s? d?ng nh? th? nào. Ki?u s? d?ng ?ó càng ph? bi?n và nh?t quán thì c?n c? càng v?ng ch?c. Ví d?, vi?c ngu?n ???c trích d?n r?ng r?i và kh?ng có bình lu?n v? tính chính xác c?a d? ki?n là c?n c? cho uy tín và ?? tin c?y c?a ngu?n v? các d? ki?n t??ng t?, ng??c l?i, trích d?n kèm theo nghi ng? v? d? ki?n là c?n c? tiêu c?c v? ?? tin c?y.

N?u trích d?n b?i các ngu?n khác là d?u hi?u chính v? ?? tin c?y, c?n ??c bi?t c?n tr?ng ?? tuan theo các h??ng d?n và quy ??nh khác và ?? trình bày m?t cách c?ng b?ng các kh?ng ??nh thi?u s? ho?c kh?ng ??nh gay tranh c?i. M?c ?ích c?a chúng ta là ph?n ánh các quan ?i?m c?a các ngu?n theo nh? nh?ng gì chúng ta có th? xác ??nh ???c.

Ví d? khác

Xem en:Wikipedia:Reliable source examples ?? bi?t thêm v? các ví d? s? d?ng d? li?u th?ng kê, l?i khuyên theo ch? ?? (bao g?m l?ch s?, khoa h?c t? nhiên, toán h?c, y h?c, lu?t h?c, kinh doanh và th??ng m?i, v?n hóa ??i chúng và gi? t??ng), và cách s? d?ng các ngu?n tr?c tuy?n hay ?i?n t?.

Ngu?n tránh dùng

• Ngu?n tránh dùng là các ngu?n kh?ng ???c phép dùng khi ch?a th?ng qua ??ng thu?n trong tr??ng h?p c? th?. ?ay là nh?ng ngu?n có l?ch s? thêu d?t n?i dung, b?a ??t th?ng tin ho?c kh?ng có uy tín trong vi?c xác minh d? ki?n (vì ng??i ta dùng nó ?? tuyên truy?n thuy?t am m?u ch?ng h?n).
• Kh?ng nên dùng ngu?n này ?? d?n ch?ng cho các tuyên b? v? s? vi?c ?? x?y ra (factual claims). Lo?i này th??ng ch? thích h?p ?? làm ngu?n d?n ch?ng trong bài bách khoa v? chính nó. Trong các bài vi?t khác, ph?i d?n t? các ngu?n th? c?p ??c l?p khi trình bày các bình lu?n v? nh?ng quan ?i?m ???c trích t? lo?i ngu?n này. N?u bao hàm m?t tuyên b? hay kh?ng ??nh t? lo?i ngu?n này mà tuyên b? ?ó ch?a ???c các ngu?n uy tín ?? c?p t?i thì bài vi?t s? b? nh?n m?nh v? phía quan ?i?m thi?u s?.
• Theo lu?t b?t thành v?n thì th? lo?i này c?ng bao g?m nh?ng ngu?n ph? c?p th?ng tin sai l?ch, kh?ng ?úng v?i s? th?t, thuy?t am m?u ?? b? l?t t?y, trang web chuyên ??ng tin t?c gi?, và các ngu?n qu?ng bá các th?ng tin ng?y khoa h?c, ho?c các hình th?c ph? nh?n l?ch s?.
• Các ngu?n tránh dùng bao g?m:

1. 112 Ukraina (112 Укра?на)
2. Baidu Baike
3. Breitbart News
4. ?ài truy?n hình qu?c t? Trung Qu?c (ti?ng Trung: 中国国际电视台) (zh)
5. Crunchbase
6. The Daily Caller
7. Daily Mail
8. Daily Star (UK)
9. ??i K? Nguyên
10. T?p chí FrontPage
11. The Gateway Pundit
12. Th?i báo Hoàn C?u
13. thegrayzone.com
14. Hispan TV
15. InfoWars
16. Last.fm
17. lenta.ru
18. LifeSiteNews
19. MintPress News
20. National Enquirer
21. www.newsbreak.com
22. News of the World
23. Notable Names Database
24. Occupy Democrats
25. One America News Network
26. royalclark.net, thepeerage.com, worldstatesmen.org
27. rateyourmusic.com, cinemos.com, glitchwave.com, sonemic.com
28. The Sun, The Irish Sun, The Scottish Sun
29. RT (h? th?ng truy?n hình)
30. Sputnik (h?ng th?ng t?n)
31. T?p chí Taki's
32. H? th?ng truy?n hình Telesur
33. VDARE
34. Veterans Today
35. M?ng l??i Voltaire (fr)
36. WorldNetDaily
37. Zero Hedge

• Xem danh sách ??y ?? v? ngu?n tránh dùng (t? màu ??), ngu?n ch? ?áng tin c?y trong ?i?u ki?n c? th? (t? màu vàng) và ngu?n ?áng tin c?y (t? màu xanh) t?i Wikipedia:Danh sách ngu?n ?áng tin c?y.

Xem thêm

• Wikipedia:Chú thích ngu?n g?c – h??ng d?n chung v? cách d?n ngu?n tham kh?o trong bài vi?t
• Tr? giúp:C??c chú – cách dùng m? wiki ?? vi?t các ngu?n tham kh?o vào bài
• B?n m?u {{vc}} dùng ?? ?ánh d?u các ngu?n có ?? tin c?y ?áng ng?
• Ki?m tra các d? ki?n c?a b?n (gi?i thích b? sung) (ti?ng Anh)
• Ngu?n ??c l?p (gi?i thích b? sung) (ti?ng Anh)
• Ki?n th?c ph? quát (trang th?ng tin) (ti?ng Anh)

Liên k?t ngoài

• How to Read a Primary Source, Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students, Patrick Rael, 2004.
• How to Read a Secondary Source, Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students, Patrick Rael, 2004.